آموزش پیدا کردن دریچه EGR در انواع خودروهای داخلی | راهنمای کامل مکان یابی EGR
???? دریچه EGR چیست؟
EGR مخفف Exhaust Gas Recirculation یعنی گردش مجدد گازهای خروجی.
وظیفه این قطعه در خودرو:
- کاهش دمای احتراق
- کاهش تولید گازهای آلاینده مخصوصاً Nox
- بهبود راندمان مصرف سوخت
- کاهش صدای موتور در برخی مدل‌ها
???? عملکرد EGR چگونه است؟
دریچه EGR به‌طور خودکار و بسته به شرایط رانندگی، مقداری از گازهای خروجی موتور (Exhaust) را دوباره وارد مسیر هوای ورودی (Intake Manifold) می‌کند.
این کار باعث می‌شود دمای احتراق کاهش پیدا کند و آلودگی گازهای خروجی کمتر شود.
⚠️ چرا دانستن مکان EGR مهم است؟
- تمیز کردن آن باعث بهبود عملکرد موتور می‌شود
- خرابی یا گرفتگی EGR باعث بالا رفتن مصرف سوخت، لرزش موتور و خطای ECU می‌شود
- برخی کاربران نیاز دارند EGR را برای تعمیر، تعویض یا حتی حذف (در خودروهای تیونینگ‌شده) پیدا کنند
???? خودروهای تحت پوشش مقاله
در این مقاله، آموزش مکان‌یابی EGR برای خودروهای زیر را به‌طور اختصاصی آموزش می‌دیم:
| خودرو | موتور |
|---|---|
| پراید و تیبا | M13 و M15 |
| پژو 206 تیپ 2 و 5 | TU3 و TU5 |
| پژو پارس و سمند LX | XU7 و EF7 |
| دنا و دنا پلاس | EF7 پلاس |
| رانا پلاس | TU5+ |
| تندر 90 / ساندرو | K4M |
| هایما S7 و S5 | موتور توربو و EF7+ |
| خودروهای دیزل ایران‌خودرو دیزل و زامیاد | دیزلی مجهز به EGR کولردار |
مکان‌یابی دریچه EGR در پراید، تیبا، ساینا و کوییک (موتور M13 و M15)
????️ معرفی اجمالی موتورهای سایپا
خودروهای خانواده سایپا شامل:
- پراید 131، 132، 111 (موتور M13)
- تیبا 1 و 2، ساینا، کوییک (موتور M15)
اکثر این خودروها از نظر ساختار پایه‌ای شبیه هم هستن، با تفاوت‌هایی جزئی در چیدمان و سیم‌کشی.
???? محل دقیق دریچه EGR در پراید و تیبا
| مدل خودرو | محل دریچه EGR |
|---|---|
| پراید (M13) | کنار منیفولد دود، پایین‌تر از دریچه گاز، نزدیک به سرسیلندر |
| تیبا/کوییک (M15) | پشت موتور، نزدیک به ورودی هوای منیفولد، چسبیده به بدنه موتور و متصل به شیلنگ |
مشخصات ظاهری:
- قطعه‌ای فلزی با دو لوله: یکی متصل به منیفولد دود، دیگری به ورودی هوا
- دارای سوکت برق یا شلنگ خلأ
- معمولاً دارای رنگ نقره‌ای تیره یا خاکستری‌ست
- برخی مدل‌ها دارای یک پایه خنک‌کننده (Cooler) هستند
???? راهنمای تصویری (توصیفی)
مکان EGR در تیبا/کوییک:
- وقتی کاپوت را بالا بزنی، از سمت راننده، به پشت موتور نگاه کن
- پشت دریچه گاز، یک قطعه کوچک فلزی به بدنه موتور پیچ شده
- از یک سمت آن، شلنگ خلأ وصل است و از سمت دیگر، به منیفولد دود لوله رفته
⚠️ نکته مهم:
- EGR در این خودروها معمولاً با جرم و دوده می‌گیره، چون محل نصبش نزدیک خروجی گازهای داغه
- گرفتگی یا خرابی این قطعه باعث روشن شدن چراغ چک و افت شتاب می‌شه
- اگر قصد تمیزکاری داری، ابتدا سوکت برق یا شلنگ خلأ رو جدا کن و حتماً از اسپری مخصوص یا جرم‌گیر EGR استفاده کن
???? ابزارهای پیشنهادی برای دسترسی
- آچار آلن یا بکس ۱۰
- پیچ‌گوشتی دوسو برای باز کردن شلنگ
- اسپری انژکتور یا EGR Cleaner
- دستکش نسوز و دستمال صنعتی
مکان‌یابی دریچه EGR در پژو 206 تیپ 2 و 5
هزینه تعویض شیر EGR
???? آشنایی با موتورهای TU3 و TU5
| مدل خودرو | نوع موتور | مشخصات فنی |
|---|---|---|
| پژو 206 تیپ 2 | TU3 (1.4 لیتری 8 سوپاپ) | ساده‌تر، فاقد دریچه EGR در نسخه‌های ایرانی |
| پژو 206 تیپ 5 | TU5 (1.6 لیتری 16 سوپاپ) | مجهز به سیستم EGR در برخی نسخه‌ها |
⚠️ نکته مهم قبل از شروع
بسیاری از مدل‌های ایرانی TU3A و TU5JP4 که توسط ایران‌خودرو تولید شدن، فاقد سیستم EGR فعال هستند یا EGR در ECU غیرفعال شده.
اما در برخی مدل‌های وارداتی یا موتورهای TU5 اصلی فرانسه (به‌خصوص در رانا پلاس، 207 دستی یا اتومات اولیه)، EGR وجود داره و فعال هم هست.
???? محل تقریبی دریچه EGR در TU5 (مدل‌های دارای EGR)
| محل قرارگیری | ویژگی‌ها |
|---|---|
| در سمت عقب موتور، کنار دریچه گاز | معمولاً بین منیفولد دود و منیفولد هوا |
| نزدیک به باتری | با یک یا دو پیچ متصل شده |
| دارای شلنگ و سوکت الکتریکی | در کنار سنسور مپ (MAP Sensor) |
تشخیص ظاهری:
- دریچه فلزی کوچک با قطر حدود ۵ تا ۸ سانتی‌متر
- متصل به شلنگ و دارای سوکت
- در برخی مدل‌ها به لوله‌ی فلزی کوچکی منتهی می‌شود که از اگزوز منشأ می‌گیرد
???? ابزار و روش دسترسی
| ابزار | کاربرد |
|---|---|
| آچار بکس 10 یا 13 | باز کردن پیچ‌های EGR |
| انبر قفلی یا پیچ‌گوشتی دوسو | آزادسازی بست شلنگ‌ها |
| اسپری جرم‌گیر مخصوص EGR | تمیز کردن بدون آسیب به سطح داخلی |
???? نکته کلیدی: قبل از باز کردن EGR، حتماً باتری را جدا کن تا از ارسال ولتاژ به ECU جلوگیری شود.
???? علائم خرابی یا گرفتگی EGR در TU5
- لرزش در دور آرام (Idle)
- کاهش قدرت موتور در شتاب اولیه
- بالا رفتن مصرف سوخت
- روشن شدن چراغ چک و خطای P0401 یا P0402 در دیاگ
✅ آیا می‌توان EGR را حذف کرد؟
در ایران بسیاری از تعمیرکارها اقدام به حذف یا کور کردن EGR می‌کنند، اما:
❌ این کار در خودروهای انژکتوری جدید بدون تنظیم مجدد ECU می‌تونه باعث خطا یا افزایش دمای موتور بشه
✅ در صورتی که EGR خراب باشه، تعویض یا تمیز کردن آن بهتر از حذف دائم است
مکان‌یابی دریچه EGR در پژو پارس، سمند و دنا با موتور XU7 و EF7
⚙️ معرفی کلی موتورهای EF7 و XU7
| خودرو | موتور | وضعیت EGR |
|---|---|---|
| پژو پارس | XU7 (1.8 لیتری 8 سوپاپ) | در اکثر مدل‌ها فاقد EGR فعال |
| سمند LX | EF7 (16 سوپاپ) | دارای EGR با کنترل الکترونیکی |
| دنا / دنا پلاس | EF7 و EF7+ | EGR فعال، به ECU متصل |
| سورن ELX | EF7 | با EGR دارای خنک‌کننده داخلی |
???? محل دقیق دریچه EGR در EF7 و EF7 پلاس
در خودروهای EF7، EGR معمولاً در موقعیت زیر قرار دارد:
- در پشت موتور (سمت راننده)
- نزدیک منیفولد دود
- متصل به یک شلنگ فلزی که از منیفولد دود منشأ گرفته
- در برخی نسخه‌ها، رادیاتور یا کولر EGR نیز در همان ناحیه نصب شده
مشخصات ظاهری:
- شیر فلزی به رنگ خاکستری، با کانکتور برقی
- متصل به دو لوله: یکی از اگزوز، دیگری به منیفولد هوا
- گاهی پشت درپوش ECU قرار دارد (مخصوص دنا پلاس توربو)
???? محل دریچه EGR در موتور XU7 (پارس معمولی، سمند SE)
اکثر مدل‌های تولید داخل فاقد EGR فعال هستند.
اما اگر وجود داشته باشد:
- در کنار منیفولد دود و هوای ورودی (سمت راست موتور)
- طراحی شبیه به شیر کوچک فلزی با یک کانکتور
- اتصال به ECU بسیار ساده‌تر از EF7 است
???? ابزارها و نکات فنی برای بررسی EGR در EF7
| ابزار | کاربرد |
|---|---|
| آچار بکس ۱۰ یا ۱۳ | باز کردن EGR از پایه |
| اسپری کربن‌زدا | تمیزکاری داخلی |
| اسکنر دیاگ | بررسی خطای EGR (کدهای P0401 یا P0405) |
| چراغ‌قوه و آینه کوچک | برای مشاهده پشت موتور |
✅ همیشه باتری را جدا کن قبل از باز کردن کانکتور EGR!
???? علائم خرابی EGR در EF7
- لرزش در حالت درجا (Idle)
- افزایش ناگهانی مصرف سوخت
- عدم شتاب کافی در دور پایین
- روشن شدن چراغ چک موتور
✅ آیا حذف EGR توصیه می‌شود؟
در خودروهای EF7 اگر ECU M7.4.9 یا MT80 نصب باشه، حذف EGR بدون ری‌مپ، باعث بروز خطا می‌شه.
بهتره به‌جای حذف، تمیزکاری یا تعویض با قطعه اصلی انجام بشه.
مقالات مرتبط:
بررسی و مکان‌یابی دقیق دریچه EGR در تندر 90، ساندرو و سیمبل
???? موتور K4M چیست؟
موتور K4M ساخت رنو فرانسه، یک موتور ۱۶ سوپاپه با ساختار تنفس طبیعی است که روی خودروهای زیر نصب شده:
| خودرو | مدل موتور |
|---|---|
| تندر ۹۰ (L90) | K4M 696 |
| ساندرو و استپ‌وی | K4M 690 |
| رنو سیمبل (وارداتی) | K4M با استاندارد یورو ۴ و ۵ |
✅ این موتورها برخلاف TU5 یا EF7، ساختار بسیار منظم‌تری دارند و محل EGR به‌وضوح قابل دسترسی است.
???? محل دقیق دریچه EGR در K4M
| ویژگی | توضیح |
|---|---|
| موقعیت مکانی | در سمت عقب موتور، نزدیک به منیفولد دود |
| دسترسی از بالا | نیاز به باز کردن قطعه خاصی نیست |
| اتصال | یک شلنگ فلزی از منیفولد دود به دریچه EGR |
| کنترل | دارای سوکت الکترونیکی متصل به ECU |
شکل ظاهری:
- قطعه‌ای فلزی، کوچک‌تر از کف دست
- دارای دو ورودی لوله و یک سوکت برقی
- معمولاً در کنار ترموستات و زیر کوئل‌ها قرار دارد
???? ابزار مورد نیاز برای بررسی یا تعویض
- آچار بکس ۱۰ و ۱۳ میلی‌متری
- انبر برای باز کردن بست شلنگ
- اسپری جرم‌گیر یا انژکتور شوی
- دیاگ برای مشاهده خطاهای مرتبط (P0401 – P0404)
???? علائم خرابی یا گرفتگی EGR در تندر ۹۰ و ساندرو
- لرزش موتور در دور آرام
- افزایش مصرف سوخت
- سخت روشن شدن ماشین در هوای سرد
- کاهش محسوس شتاب اولیه
- روشن شدن چراغ چک موتور
- خطاهای مربوط به EGR در دستگاه دیاگ
❌ حذف یا کور کردن EGR در K4M؟
با اینکه در برخی تعمیرگاه‌ها EGR را حذف می‌کنند، اما:
| حذف کامل | اثرات |
|---|---|
| بدون تنظیم ECU | باعث افزایش دمای احتراق |
| بدون بستن مسیر درست | احتمال نشت دود و آلایندگی بیشتر |
| در معاینه فنی | احتمال رد شدن در تست آلایندگی |
✅ توصیه می‌شود: تمیزکاری سالانه یا تعویض با قطعه اصلی انجام شود
دریچه EGR در خودروهای سنگین و دیزلی داخلی
⚙️ سیستم EGR در موتورهای دیزلی چیست؟
در موتورهای دیزل، دریچه EGR اهمیت چندبرابری نسبت به بنزینی‌ها دارد؛ چرا که:
- موتورهای دیزلی در دور پایین، دمای احتراق بالاتری دارن
- میزان NOx تولیدی بیشتره
- برای گرفتن معاینه فنی، سیستم EGR باید فعال و سالم باشه
✅ به همین دلیل در خودروهای دیزلی معمولاً از EGR خنک‌شونده (EGR Cooler) استفاده می‌شه که شامل شیر، رادیاتور کوچک و حسگرهای دماست.
???? مکان‌یابی EGR در خودروهای دیزلی پرکاربرد
| خودرو | نوع موتور | محل تقریبی EGR |
|---|---|---|
| فوتون تونلند دیزل | Cummins ISF 2.8 | در کنار موتور، نزدیک به توربو و منیفولد دود |
| پیکاپ دیزل زامیاد | Z24D | در بخش عقب موتور، زیر ECU و نزدیک ورودی هوا |
| کامیونت الوند / فوتون | Cummins یا WEICHAI | در مسیر خروج دود، به خنک‌کننده کوچک متصل |
| اتوبوس و کامیون ایران‌خودرو دیزل | دیزلی یورو ۴ و ۵ | پشت منیفولد دود با مسیر برگشتی به ورودی هوا |
???? مشخصات ظاهری دریچه EGR در دیزلی‌ها
- بدنه فلزی ضخیم با ورودی و خروجی لوله‌ای
- دارای رادیاتور EGR (Cooler) جهت کاهش دمای گاز
- اتصال به سوکت سنسور دما یا سنسور موقعیت (Position Sensor)
- اغلب با لوله‌های فلزی یا رابط‌های خنک‌شونده به موتور وصل می‌شه
???? ابزار مورد نیاز برای بررسی یا تعمیر
| ابزار | توضیح |
|---|---|
| آچار رینگ یا بکس ۱۴ و ۱۷ | برای باز کردن مهره‌های EGR بزرگ |
| اسپری جرم‌گیر صنعتی | برای پاک‌سازی دوده غلیظ دیزل |
| دیاگ تخصصی دیزلی | بررسی مقادیر سنسور EGR و دمای دود |
| آبگرم یا بخار | برای نرم‌کردن جرم داخلی رادیاتور EGR |
⚠️ علائم خرابی EGR در دیزلی‌ها
- شتاب ضعیف با دود سیاه زیاد
- خاموش شدن موتور در حالت نیم‌کلاچ
- کاهش توان خودرو در سربالایی
- خطای سنسور موقعیت EGR
- رد شدن در معاینه فنی (CO و NOx بالا)
❌ حذف EGR در دیزلی‌ها؛ مجاز یا نه؟
در بسیاری از موارد حذف فیزیکی انجام می‌شه، ولی:
| مورد | تأثیر |
|---|---|
| بدون تنظیم ECU | خطاهای دائمی و روشن ماندن چراغ چک |
| افزایش مصرف سوخت | به علت اختلال در محاسبات ورودی هوا |
| نداشتن EGR Cooler | دمای موتور بالا رفته و منجر به ترک سرسیلندر می‌شه |
✅ بهترین کار: تمیزکاری فصلی + بررسی سالم بودن خنک‌کننده داخلی
???? جمع‌بندی نهایی: مکان دریچه EGR در خودروهای داخلی
| خودرو | موتور | وضعیت EGR | محل قرارگیری |
|---|---|---|---|
| پراید | M13 | فعال در برخی مدل‌ها | کنار منیفولد دود، پایین دریچه گاز |
| تیبا / کوییک | M15 | فعال | پشت موتور، متصل به منیفولد و شلنگ |
| پژو 206 تیپ 2 | TU3 | معمولاً غیرفعال | در ECU غیرفعال یا حذف‌شده |
| پژو 206 تیپ 5 | TU5 | بعضی مدل‌ها فعال | عقب موتور، کنار منیفولد دود |
| پژو پارس | XU7 | اغلب فاقد EGR | برخی مدل‌ها به‌صورت ساده |
| سمند / دنا | EF7 / EF7+ | فعال | پشت موتور، نزدیک منیفولد دود |
| تندر 90 / ساندرو | K4M | فعال | زیر کوئل‌ها، کنار منیفولد دود |
| فوتون / پیکاپ دیزل | Cummins ISF | فعال با کولر EGR | کنار توربو و منیفولد |
| کامیونت / زامیاد | دیزلی یورو ۴ | فعال | در مسیر دود، همراه با خنک‌کننده |
❓ سوالات متداول درباره EGR
1. چطور بفهمم ماشینم EGR داره یا نه؟
با بررسی دیاگ، مشاهده شیر فلزی متصل به لوله دود و شلنگ، یا مراجعه به دفترچه راهنمای فنی.
2. آیا می‌تونم EGR رو حذف کنم؟
بله، اما بهتره با تنظیم ECU باشه. در غیر این صورت، باعث افزایش مصرف سوخت و دمای موتور می‌شه.
3. هر چند وقت باید EGR رو تمیز کنم؟
هر ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ کیلومتر بسته به مدل خودرو، کیفیت سوخت و نحوه رانندگی.
4. علائم خرابی EGR چیه؟
افت شتاب، لرزش در دور آرام، بالا رفتن مصرف، و روشن شدن چراغ چک.
دیدگاهتان را بنویسید